ÇİN’İN DURDURULMASI OLANAKSIZ EKONOMİK VE TEKNOLOJİK GELİŞİM SERÜVENİ

        Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde hali hazırda kalkınmış olan; İngiltere, ABD, Sovyetler Birliği, Almanya ve Japonya devletleri dünya siyasetine bahsi geçen yüzyılda hâkim olmuş ve insanlığa yön vermişlerdir. Yirminci yüzyılın ikinci çeyreğinde yaşanacak olan savaş dönemi, bu devletlerden bazılarını yavaşlatmış olsa da yirmi birinci yüzyılın egemen devletleri olmalarını engelleyememiştir. Yirminci yüzyılın son çeyreğindeki büyük yükselişi ile, Çin Halk Cumhuriyetinin de bu devletler arasına katılmasıyla yirmi birinci yüzyılın ilk çeyreği birçok sürpriz gelişmeye sahne olacaktı.

Çin Ne Kadar Zengin?

        Çin, 2019 yılında 25 trilyon dolarlık milli hasılatı ile, yıllık hasılatı 20 trilyon civarında olan ABD’yi geride bırakarak en yüksek yıllık milli hasılata sahip ülke konumunu aldı. Bu duruma ek olarak, 285 dolar milyarderi ile 705 dolar milyarderine sahip olan ABD’nin ardından en fazla dolar milyarderi olan ikinci ülke konumunu aldı. Aynı zamanda HNWI (Yüksek Net Değerli Birey) bakımından karşılaştırıldığında 5 trilyon dolarlık servet ile 22 trilyon dolarlık HNWI hacimli ABD’nin ardından yine ikincilik koltuğuna yerleşti. Çin yirminci yüzyılın son çeyreğinde elde ettiği jet hızındaki büyümesine devam ederken, yetkin yöneticiler sayesinde konut, eğitim, askeri ve sağlık konularında dengeli bir yatırım ağı oluşturmayı başardı. Bu büyük Asya devleti, ekonomi başlığı altında yaptığı şaşırtıcı sıçramasının yanında ucuz ve sonsuz gibi görünen iş gücünün zor koşullarda çalışması bu atılımı baltalamıştır. Bu sorunu kısa zamanda fark edip çözüm arayışına giren Çin’in ekonomik ilerleyişinin durdurulması bu evrede imkansız görünüyor.

Çin, Geçmişte Nasıl Bir Konumdaydı?

        Kavimler Göçü (MS. 350) ile Fransız Devrimi (MS. 1789) arasındaki dönemde Çin, İpek Yolu kontrolünü hiç kaybetmemiş olması sebebiyle geçmiş dönemlerde de ticaret devleti sıfatına sahip olmuştur. 16. yüzyılda ortaya çıkan keşif hareketleri doğrultusunda değerini kaybetmeye başlayan İpek Yolu, Çin’i yeni ticari ortaklar aramaya teşvik etmiştir. Batılı ortakların Çin’i büyük gelir kapısı görmeleri sonucunda, sömürge ile ticaret ortaklığı arasında bir dönem başlamış bulundu. 1700’lerden 1952’ye kadar Çin, bu durumdan faydalanarak ticaret hacmini kademeli olarak yükseltmiştir. 1937’de Japonya’nın Çin’e savaş ilan etmesi nedeniyle yıllardır süregelen ticari gelişim yirminci yüzyılın son çeyreğine kadar bir daha elde edilememiştir.

Kapitalizm ve Sanayi’de Çin Modeli

        Çin’in kendisinden gelişmiş olan Batılı Devletlere kısmi biçimdeki teslimiyeti ve yetenekli yöneticilerin eksikliği sebebiyle 1850-1950 yılları arasında ticari hacimle ters orantılı olarak Çin’in ekonomik çöküşü gerçekleşti. 1975’ten sonra hayata geçirilen ekonomik reformlar, günümüzde Çin’in dünya ticaretinde büyük pay sahibi olmasının ilk adımlarını temsil etmektedirler. Bahsi geçen reformların kalıcı olmasının en büyük sebeplerinden birisi Çin’in kendine özgü kapitalizm anlayışı olmuştur. Bu kapitalizm modelinde girişimci, büyük esnekliklere sahiptir. Girişimciyi merkeze koyan bu sistem, dünya genelinde büyük bir yatırım pazarı ve buna ek olarak girişimci ekosistemi oluşturmaktadır. Bunu, yeni açılan bir kafeye gelen ilk müşterilerin, daha öncelerinde kötü yönlerine rağmen bulundukları diğer kafelerden sıyrılarak açılan yeni kafeyi sahiplenmelerine benzetebiliriz. Çin’in milenyumun hemen öncesinde yeni girişimcileri tarafından yapılmış olan elektronik makineleşme atılımı, düzenli olarak Çin’e reformların ilk dönemlerinde yıllık %16-%18’lik büyüme kazandırmış bulunmaktadır.

Shanzai Ekosistemi ve ’’ÇAKMA’’ Mallar

        Shanzai, Çin’de taklit ürünlere verilen genel isim özelliği taşımaktadır ancak bu kalıplaşmış ad, bir geçmişe sahip. Çin’deki kendine özgü tasarım, üretim ve dağıtım ekosistemini tanımlamak için kullanılan bu kavram Türkçede ‘‘Dağ Köyü’’ anlamına gelmektedir. Başta elektronik ürünler olmak üzere tersine mühendislikle sırları keşfedilen evrensel markaların en popüler ürünleri, Çin’in kenar mahallelerinde yaşamını sürdüren yetenekli, aynı zamanda girişken işçilerin ve bodrum kattaki kaçak atölyelerin sayesinde isimsiz, markasız olarak piyasaya ucuz fiyatlardan sürülmüştür. Bu özelliğiyle ünlenen Shanzai Ekosistemi, Çin’in gelişimiyle bodrum kat atölyeciliğinden plaza kurumsallığına (Xiaomi, HTC, Huawei vb.) yükselmiş bulunmaktadır. Çin Halk Cumhuriyetinin Silikon Vadisi konumundaki bahsi geçen yerleşimin Çin’in büyümesindeki rolü kesinlikle göz ardı edilemez.

Bizi Neler Bekliyor?

        2019’un son yarısında Çin’de ortaya çıkan Covid-19 virüsü, 2020’nin ilk çeyreğinde Çin ekonomisini daraltmıştır. Çin, bu virüse ev sahipliği yapmış olmasına rağmen beklenen değerlerin altın küçülerek bu küresel sorundan bir nebze ucuz sıyrılmıştır. ABD başkanı Trump’ın Çin’e karşı olan tehdide varan tutumu, Çin’de hali hazırda milyarlarca dolarlık yatırıma sahip olan ABD merkezli şirketleri Çin’in yanında olmaya zorlamış ve Trump’ın savaşta geri düşmesine sebep olmakla beraber, doğal olarak Çin’in bu ticaret savaşında elini güçlendirmiştir. Çin’in en büyük rakibi ABD’nin Covid-19’un yeni bulaş üssü olması; George Floyd, siyahi hakları ve ırkçılığa dur deme hareketleriyle meşgul olması, Çin’in 2020 boyunca durulamayacağı anlamına geliyor.

Hasan Kaan Tuna[tuna_kaan_hasan@windowslive.com