Roma'nın Yüce Tanrısı: Jüpiter

    Galileo tarafından yaklaşık 5 asır önce keşfedilen gezegenlerin en büyüğü Jüpiter bu zaman diliminde nice efsanelere konu olmuştur. Güneşten uzaklığa göre beşinci sırada yer almaktadır. Yüksek oranda helyum ve hidrojenden oluşmakta ve gaz devleri sınıfında yer almaktadır. İsmini boyutundan dolayı Roma mitolojisinin en ihtişamlı tanrısından almıştır. İsminin Yunan mitolojisindeki karşılığı da tanrıların yücesi olan Zeus'tur. 

Jüpiter ne kadar büyük ?

    Bilinen verilere göre Jüpiter'in çapı Dünya'nın çapından 10 kat büyüktür. Kütle açısından da Dünya'mıza kıyasla 300 kat daha ağırdır ve yüzey alanı olarak da yeryüzünden 100 kat daha fazla yüzey alanına sahiptir. Hacmini düşündüğümüzde de Dünya'dan 1000 kat daha fazla hacme sahiplik etmektedir. Herkes Jüpiter'in en büyük gezegen olduğunu bilmekte fakat uydularıyla alakalı pek fazla fikre sahip değildir. En büyük uydusu olan 'Ganymede' Plüton ve Merkür gezegenlerinden büyüktür. Diyelim ki Jüpiter'in ekvatorunda tam bir tur atmak istediniz; bunun için Dünya'nın merkez hattının 10 katı fazla yol almak zorunda kalırdınız. Gaz devi olarak tanımlanan Jüpiter'in kütlesi Güneş sistemindeki diğer 7 gezegenin toplamından 2.5 kat daha fazladır. Bu da 1,898E27 kilograma tekabül etmektedir. Hacmi ise Dünya'nın 1321 katı yani 1,431,281,810,739,360 kübik kilometredir.Yüzey alanı Dünya'nın 120 katı olan 6,142E10 kilometrekaredir.

Atmosferi nasıldır acaba ?

    Jüpiter'in atomesferik yapısı Dünya'ya göre daha karmaşık ve kalın bir oluşum içerisindedir. 

Yukarıda da helyum ve hidrojenden oluşan bir gaz devi olduğunu söylemiştik Jüpiter'in. Atmosferi de iç yapısıyla paralel bir yol izler, atmosferin en temel iki bileşeni kendisinde de olduğu gibi helyum ve hidrojen gazlarıdır. Helyum ve hidrojenin dağılımı %12(He) ve %88(H) olarak bilinmektedir. Bu iki gaz haricinde çoktan aza doğru sırasıyla su, metan, amonyak, etan ,hidrojen sülfid, hidrojen fosfür ve asetilen izlemektedir. Hidrojen ve helyumun bu kadar büyük bir oranda bulunması bilim insanlarını bir tahmin yürütmeye itmiştir. Bu tahmin; Güneş sisteminin orijini olan Güneş Bulutsusu'nun(Nebulası'nın) yapısına yakın olduğu için Güneş sisteminde bulutsudan en az farklılaşmış gezegen olduğudur.

Kaç tane uydusu vardır ?

Jüpiter'in 79 uydusu olduğu bilinmektedir. Galileo'nun teleskopla yaptığı keşifte sadece Jüpiter'i değil en büyük 4 uydusunu da görmüştür. Bu dört uydunun isimleri Io, Europa, Ganymede ve Castillodur. Bu dörtlüye Galilei uyduları ismi verilmiştir. Yukarıda Jüpiter'in isminin Roma mitolojisinden geldiğini söylemiştim fakat uydularında Yunan mitolojisinden isimler göze çarpmaktadır. En yakın olan 4 uydusu da ismini Yunan mitolojisinden almıştır. En yakın olan uydu olan Metis, tanrıların ve insanlığın babası olarak bilinen Zeus'un ilk eşidir. İkinci uydu olan Adrastea, insanların yaptığı kötü davranışları cezalandıran tanrıçadır. Üçüncü uyduda ise Amalthea yani Zeus'u çocukken besleyen keçinin ismi bulunmaktadır ve son olarak dördüncü uyduda ise Thebe, nehirlerin tanrıçası bulunmaktadır. 

Nedir Jüpiter'in 'Kırmızı lekesi ' ?

    Leke olarak bilinen bu yapı aslında devasa bir fırtınadır. Bu devasa fırtına en az 340 yıldan beri devam etmektedir. Eğer bir uzay meraklısı iseniz bir teleskop alıp kendiniz de bu lekeye göz atabilirsiniz. Bu büyük kırmızı leke Dünya'dan neredeyse 4 kat daha büyüktür.

    NASA tarafından bilindiği üzere fırtınanın küçülme eğiliminde olduğu gözleniyor. Bu fırtınanın oluştuktan birkaç yüzyıl sonra yok olması gerektiği düşünülmekte fakat fırtına hala devam ediyor. Fırtınanın içindeki ve çevresindeki türbulanslar ve dalgalar onun enerjisini dağıtmakta ve aynı zamanda ısısı da dağılmaktadır. Bu kadar enerji kaybına rağmen nasıl devam ettiği konusunda araştırmalar devam ediyor. Gökbilimciler lekedeki değişimin sebebini ortaya çıkarmak için girdabın nasıl beslendiğini araştırıyor. 

    NASA'nın Hubble teleskobu, 2014 yılı Nisan ayında Jüpiter'in gerçek renkli fotoğrafını çekti. Fotoğraf incelendiğinde siyah bir nokta gözlemlendi. Ne olduğu konusunda ortaya birçok teori atıldı ancak bu teorilerin çoğu yersiz çıktı. Fotoğrafta gözüken siyah nokta aslında bir uydu tutulmasından ibaretti. Olan şey gayet normaldi. Fotoğraftaki noktayı oluşturan da Ganymede'di.

Jüpiter Dünya'yı koruyor mu ?

    Bazı gökbilimciler, Dünya'nın yaşanabilir olmasının bir nedeninin, Jüpiter'in yerçekiminin bizi bazı kuyruklu yıldızlardan korumaya yardımcı olduğuna inanıyor. Özellikle uzun süreli kuyruklu yıldızlar, güneş sistemine dıştan girer. Jüpiter'in yerçekiminin, bu hızlı hareket eden buz toplarının çoğunu Dünya'ya yaklaşmadan önce güneş sisteminden saptığı düşünülüyor. Bu yüzden uzun dönemli kuyruklu yıldızların Dünya'ya yalnızca milyonlarca veya on milyonlarca yıllık çok uzun zaman dilimleri üzerinde çarptığı düşünülmektedir. Jüpiter yakınlarda olmasaydı, uzun dönemli kuyruklu yıldızlar gezegenimizle daha sık çarpışacaklardı.

    Jüpiter dünyevi yaşam için hem iyi hem de kötü koşullar yaratır. Güçlü yerçekiminin, etrafındaki yörüngedeki uzay kayalarının bir gezegene birleşmesini engellediğini ve bugün güneş sistemimizin yüz binlerce küçük uçan enkaz parçasından oluşan bir asteroit kuşağına sahip olduğunu düşünün.

Bugün, Jüpiter'in yerçekimi asteroitleri etkilemeye devam ediyor ancak şimdi Dünya ile çarpışma olasılığına sahip oldukları bazı asteroitleri güneşe doğru ittiği düşünülmektedir.

    Yani Jüpiter Dünya'yı koruyor öyle mi ? Cevap olarak ne evet ne de hayır diyebiliriz. Cevabımız ancak 'bazen' olabilir.

    Yukarıdaki videoda kırmızı ve yeşil noktalar; astreoitler ve kuyruklu yıldızları ifade etmektedir.